Stefan Themerson "Przygody Pędrka Wyrzutka"

Po książkę „Przygody Pędrka Wyrzutka” autorstwa Stefana Themersona sięgnęłam w nadziei na zabawną i zaskakującą opowieść; w końcu, jak głosi opis jest to publikacja poświęcona dzieciom.  Moja oczekiwania, jak się okazało rozminęły się z tym, co wyniosłam ze wspomnianej powieści.

 Pędrek Wyrzutek, w zależności od tego kogo pytał o zdanie był po części człowiekiem, psem, słowikiem i rybą.  Ludzie, bowiem widzieli w nim psa; dla psów był słowikiem, a dla słowików rybą. Zatem sam główny bohater, który nie został jasno zidentyfikowany przez autora budzi niemałą ciekawość i staje się dla czytelnika pewną łamigłówką. Niejasno określona tożsamość powoduje u Pędrka zagubienie; bohater koniecznie chce się dowiedzieć kim jest, w związku z tym udaje się w podróż, aby odnaleźć kogoś, kto odpowie na nurtujące go pytanie.

Wyrzutek w czasie swojej wędrówki spotyka wielu intrygujących bohaterów. Wśród nich jest m.in. profesor wielbłąd o imieniu Ach Aha Oho,  karabinier, małpa Monna Antymagatta, król Pingwin, kapitan Metaferejn, Subiekt sprzedający kapelusze, wilk czy Mały Zafrasowany Człowieczek. Niestety żadna z tych osobliwości nie była w stanie określić kim jest Pędrek Wyrzutek.

Stefan Themerson z wykształcenia był filozofem, jednak jego pasją stała się sztuka w najróżniejszych odsłonach. Zajmował się nie tylko prozą i poezją, tworzył także filmy awangardowe, ale także fotografią artystyczną oraz rysunkiem. Wspominam o tym, dlatego, gdyż zainteresowania autora stanowią furtkę do interpretacji „Przygód Pędrka Wyrzutka”.

Utwór składa się z dziewięciu części, każda z nich to odrębna historia oraz nowa postać, którą Pędrek ma okazję poznać. Mnie momentami ten brak ciągłości przeszkadzał, gdyż „wybijał” mnie z rytmu czytania. Niedokończone czy też nie do końca zrozumiałe dla mnie wątki również psuły mi odbiór lektury. Te zabiegi, które w moim odczuciu są pewnymi mankamentami nie sprawiają jednak, że publikację odbieram negatywnie. Opowieść stworzona przez Stefana Themersona jest nietuzinkowa, pełna komizmu, nonsensownego humoru i przerysowania. Wszystko tutaj przedstawione jest w krzywym zwierciadle; bohaterowie stają się karykaturami siebie samych budząc w czytelniku nie tyle śmiech, co litość. Skłaniają także odbiorcę do głębszego spojrzenia na swoje zachowania. Bardziej wnikliwi czytelnicy odnajdą tutaj także pewne zawoalowane treści odnoszące się do ówczesnej sytuacji politycznej. Wspomniałam, że autor z wykształcenia był filozofem, co znalazło swoje odbicie w książce, gdzie nie zabraknie pytań o sens ludzkiej egzystencji, o prawidłowość wszelkich norm i zasad narzucanych każdemu społeczeństwu czy w końcu o to kim jesteśmy.

„ Jeśli stolarz to taki pan, co robi stoły, to pan, co robi lustra nazywa się pewnie lustrzarz, choć z drugiej znów strony – pisarz to wcale nie taki pan, co robi pisy”*

Stefan Themerson oprócz zabawy w domysły, proponuje czytelnikowi także zabawy językowe. Autor wykracza poza ustalone reguły językowe, kwestionując je tak, jak wszelkiego rodzaju narzucane człowiekowi normy.

           

            Powieść napisana jest w sposób bardzo oszczędny, autor nie rozwija dialogów, nie dba o wyszukane słownictwo, co w moim odczuciu wzmacnia przekaz. Oszczędne są także ilustracje stworzone przez żonę autora, Franciszkę. Obrazki idealnie współgrają z tekstem wprowadzając w umyśle czytelnika jeszcze większy chaos. 

”Przygody Pędrka Wyrzutka” to bez wątpienia jedna z najbardziej nietuzinkowych książek, jaką miałam okazję poznać. Stefan Themerson stworzył powieść uniwersalną, która do dziś nie traci na wartości. To książka trudna, wymagająca od czytelnika sporego zaangażowania i pewnej zdolności „zacierania granic” między fikcją, a rzeczywistością. Niewątpliwie w odbiorze książki pomocne staje się prześledzenie biografii autora, wejrzenie w jego pasje oraz zapoznanie się z dorobkiem, nie tylko literackim. 

 

 Książkę miałam przyjemność przeczytać dzięki portalowi Sztukater oraz Wydawnictwu Iskry za co bardzo dziękuję.

*str. 94-95

S. Themerson – Przygody Pędrka Wyrzutka

Stron 102

Wyd Iskry

Warszawa 2002